Терлек азыгы, генетика, тана тәрбияләү – төп факторлар

Хуҗалыкларда

Район авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек идарәсе белгече Алсу Ибраһимова залда утыручыларны иң элек финанс-икътисад торышы белән таныштырып үтте. Ел башыннан барысы 2 миллиард 666 миллион 961 мең сум акча кергән. Шуның 2 миллиард 530 миллион 939 мең сумы – хуҗалыкларда, 136 миллион 22 мең сумы фермер хуҗалыкларында. Узган ел белән чагыштырганда, акча кереме буенча хуҗалыклар 111 процент, фермерлар 110 процент үсеш бирә. Терлекчелек продукциясе сатудан барысы 1 миллиард 586 миллион 285 мең сум акча кергән. Узган ел белән чагыштырып караганда, “Чиялек” һәм СПСК “Агыйдел” хуҗалыкларында акча кереме 53-83 процент кына. Калган хуҗалыкларның кереме 103-136 процентны тәшкил итә. Бер шартлы терлеккә акча кереме район буенча 63789 сум. Иң югары күрсәткеч – “Әнәк” агрофирмасында, иң түбәне – “Чиялек”тә.

 Идарә җитәкчесе Айдар Мирхәйдәровның баш саннары, җитештерелгән продукциягә тулы анализ ясаган чыгышындагы саннар берникадәр уйланырга мәҗбүр итә.

Ноябрь аен хуҗалыклар 34562 баш мөгезле эре терлек белән тәмамлады. Бу, узган елның шул чоры белән чагыштырганда, 294 башка ким булып тора. СПСК “Агыйдел” (-218), “Башак” (-156), “Ташкын” (-99), “Саф” (-35) хуҗалыклары, “Әнәк” (-163)  агрофирмасында терлекләр аеруча күп кимегән. Ел башыннан караганда, районда 259 баш терлек кимегән. “Актаныш” агрофирмасында, “Чишмә”, “Алга”, “Таң”, “Эконом”, “Нигез”,“Чиялек”хуҗалыкларында терлекләр саны арткан булса, “Әнәк” агрофирмасында, СПСК “Агыйдел”, “Башак” хуҗалыкларында маллар киресенчә, кимегән.

– “Әнәк” агрофирмасында терлекләрнең 311 башка кимүе бик нык уйланырга этәрә. Әлеге хуҗалыкта быел сөт җитештерү дә кимеде. Югыйсә, узган ел ничәшәр ай рәттән “Ат” сыны белән бүләкләнделәр бит. Сәбәбе нидә? Бу кадәр мал кимү район күрсәткеченә дә тискәре йогынты ясый. Кайчан мал саннарын узган елгы дәрәҗәгә җиткерәсез? – диде район башлыгы агрофирманың баш зоотехнигына мөрәҗәгать итеп. Әмма белгеч тарафыннан аңлаешлы җавап ишетелмәде.

Ноябрь аенда да район хуҗалыкларында 71 баш терлек кимегән. Әлеге кимүләр ел ахыры якынлашканда хуҗалык җитәкчеләре күңелен шактый кимерәдер. Чөнки килешүгә карата саннар үтәлмәсә, аларга дәүләттән алган субсидияләрне кире кайтарырга туры киләчәк. Моны район башлыгы да искәртте.

Борчылыр, уйланыр урыннар җитәрлек монда. Саннарга күз салсак, ел башыннан 1 декабрьгә район буенча килешүгә карата 1450 баш терлек җитми. Ел ахырына кадәр бу кадәр малны каян алырлар, анысы билгесез. Килешү бары тик “Нигез”, “Чиялек”, Нур Баян исемендәге хуҗалыкларда гына үтәлгән. “Чишмә” хуҗалыгында килешүгә карата – 2, “Таң” хуҗалыгында 10 баш мал җитми. Ел ахырына кадәр алар аны тутырырлар дигән ышаныч бар. Ә менә “Ташкын”, “Тамыр”, “Башак”, СПСК “Агыйдел” хуҗалыкларына, “Әнәк” агрофирмасына үзләренең минусларын тутыру өчен шактый тырышырга туры киләчәк. Ноябрь  ае буенча килешүне исә “Нигез”, “Чиялек”, “Таң”, “Чишмә”, Нур Баян исемендәге хуҗалыклар үтәп чыккан.

–Терлек саны вопрос номер один, – диде район башлыгы русчалатып. – Терлек булса, аның сәламәтен, көрләрен сайлап алып та, сатып та була.

Ел башыннан хуҗалыкларда 12571 баш бозау туган булса, 870 баш терлекнең үлеменә юл куелган.

Хисап аенда район хуҗалыкларында барысы 45994 центнер сөт җитештерелгән. Бу, узган елның шул чоры белән чагыштырганда, 3919 центнерга
артыграк. Бер сыерга уртача 367 килограмм туры килә. Сөт җитештерү буенча бу айда беренчелек “Әнәк” агрофирмасында. Алар бер сыерга уртача 464
килограмм сөт җитештерәләр. Икенче урында “Чишмә” хуҗалыгы – 442 килограмм. “Чишмә” агрофирмасы, Нур Баян исемендәге хуҗалык та яшел зонада. Ә менә СПСК “Агыйдел”, “Алга”, “Эконом”, “Тамыр”, “Саф” хуҗалыклары кызыл зонада. Аларда бер сыерга 185-294 килограмм гына сөт җитештерә.

– Сөт җитештерү буенча күрсәткечләрегез гел уйнап тора. Моны бер калыпка салырга кирәк иде. Балтач, Әтнә, Кукмара районнары тана да саталар, сөт җитештерүне дә арттыралар. Безгә дә шундый максат куеп эшләргә кирәк. Сөт җитештерү өчен иң мөһиме нәрсә, – дип мөрәҗәгать итте ул Айдар Мирхәйдәровка.

– Терлек азыгы, генетика, тана тәрбияләү, – дип җавап бирде идарә башлыгы.

Димәк, алдагы елда шушы өч факторны тагын да яхшырту буенча ныклы эшчәнлек алып бару таләп ителәчәк.

Ноябрь аенда район хуҗалыкларында 4231 центнер ит җитештерелеп, бу, узган елның шул чоры белән чагыштырганда, 135 центнерга азрак. Ит җитештерү буенча “Ташкын”, “Алга”, “Башак”, “Саф”, “Чишмә”, “Тамыр”, “Эконом”, “Таң” хуҗалыклары, “Актаныш” агрофирмасы яшел, калган хуҗалыклар кызыл зонада.

Терлекләрнең үсеше буенча караганда, алдынгылыкны бу айда да Нур Баян исемендәге хуҗалык били. Аларның маллары тәүлегенә 981 грамм үсеш бирә. ”Башак” хуҗалыгында – 826, “Әнәк” агрофирмасында – 802, “Тамыр”да – 766, “Чишмә”дә – 757, “Нигез”дә 733 граммны тәшкил итә. Район буенча уртача күрсәткеч 717 грамм булса, калган хуҗалыкларның үсеше районның уртача күрсәткеченнән түбән. Ферма мөдирләренең эш күрсәткече таблицада күренә.

Хуҗалыкларда хезмәт куючыларның декабрь аенда уртача хезмәт хакы район буенча 24416 сумны тәшкил иткән. Хезмәт хакын килешүгә карата “Әнәк” агрофирмасы, “Наратлы”, “Чишмә”, “Таң” хуҗалыклары, “Актаныш” агрофирмасы, “Нигез”, “Нур” хуҗалыклары, “Чишмә” агрофирмасы, “Ташкын”, Нур Баян исемендәге, “Тамыр” хуҗалыклары үтәп чыккан.

Ноябрь ае нәтиҗәләре буенча “Ат” сыны “Актаныш” агрофирмасына тапшырылды. Фермерларның эшчәнлегендәге уңай динамика сөендерә. Алардагы мөгезле эре терлек саны узган елга караганда 250 башка артып, 1690ны тәшкил иткән. Сыерлар саны да 68 башка арткан. Сөт җитештерүдә дә артыклык сизелә. Быел алар 30299 центнер сөт җитештергәннәр. Бу, узган елның шул чоры белән чагыштырганда 7542 центнерга артык. Ноябрь аенда ясаган нәтиҗәләр буенча Күҗәкәдән Илвир Хәбиров – I, Чалманараттан Илнур Әмиров – II, Чалманараттан Исфәрия Яппарова III урынга ия булып, бүләкләнделәр.

Авыл җирлекләрендә

Авыл җирлекләрендәге мал саннары буенча район башлыгы урынбасары Рәйхан Галимҗанова ясаган чыгыштагы саннардан күренгәнчә, агымдагы елның 1 декабренә авыл җирлекләрендә  12072 баш мөгезле эре терлек исәпләнә. Бу, узган елның шул чоры белән чагыштырганда 260 башка, ел башыннан исәпләгәндә – 919 башка артык булса, ай эчендә 20 башка азрак. Ай эчендә мөгезле эре терлекләр Аеш җирлегендә – 10, Әтәстә – 3, Кировта 2 башка арткан булса, Уразайда – бер, Кәзкәй, Актанышбаш, Мәсәде җирлекләрендә – икешәр, Иске Кормаш, Аккүз җирлекләрендә – өчәр, Югары Яхшый, Теләкәй җирлекләрендә – дүртәр, Усы, Иске Богады җирлекләрендә җидешәр башка кимегән.

Сыерлар узган елның шул чоры белән чагыштырганда 38 башка кимеп, 4641не тәшкил иткән. Ел башыннан аларның саны 10 башка арткан. Иң күп арттыручылар булып, Иске Сәфәр, Такталачык, Кәзкәй, Аеш, Киров җирлекләре тора. Ә Татар Суыксуы (-53), Иске Айман (-13), Актаныш (-9) җирлекләрендә сөтбикәләр саны шактый кимегән.

Бу урында район башлыгы Татар Суыксуы җирлегендә сыер санының шул тикле кимүенә борчылуын белдерде.

–Әлеге җирлектә хуҗалыкта да мал бетә. Шәхси секторда да киметәләр. Ә җирлекне нәрсә белән яшәтәбез? 53 баш сыер кимү бик зур сан бит. Югыйсә анда да тырыш халык яши. Моның буенча ныклап уйларга кирәк. Халык белән очрашып, фермерлар, КФХлар ачу буенча сөйләшүләр алып барырга иде. Терлекчелек белән шөгыльләнергә теләүчеләр булмас димим. Буш торган терлек торакларын да терлекчелек, кошчылык белән шөгыльләнергә теләүчеләргә бирергә кирәк, – диде ул.

Ноябрь аенда шәхси хуҗалыкларда район буенча 8109 центнер сөт сатылган. Бу, октябрь аена караганда 84,36 процентны тәшкил итә. Ноябрь аенда сөт сату буенча Иске Сәфәр җирлеге беренче урында. Алар 815 тонна сөт саткан. Чалманарат, Такталачык, Кәзкәй, Татар Суыксуы, Киров җирлекләре дә яшел зонада. Актаныш, Усы, Теләкәй, Яңа Әлем, Пучы, Күҗәкә җирлекләре сөт сату буенча кызыл зонада.

Ноябрь аенда бер литр сөтнең бәясе район буенча уртача 20 сум 85 тиен булган. Иске Байсар җирлегендә сөтнең бер литрын 24 сум белән алсалар, Иске Сәфәрдә бер литр сөткә 20 сум 06 тиен генә түләгәннәр.

Сөткә түләнгән бәяләрне таблица белән бирәбез. Һәркем үзенең сөтенең ничә сумнан бәяләнүен шуннан күрер.

Сарык һәм кәҗәләр саны узган ел белән чагыштырганда 2101 башка кимегән. Ел башыннан кимү 328 баш. Аеруча Күҗәкә, Чуракай, Иске Айман җирлекләрендә алар күпләп бетерелгән.

Рәйхан Галимҗанова терлек асраучыларга ярдәм итү максатыннан эшләп килүче дәүләт программаларында катнашучылар хакында да мәгълүмат җиткерде. Әтәс, Иске Сәфәр, Күҗәкә, Аеш, Такталачык, Түке  җирлекләрендә яшәүчеләр арасында әлеге программаларда катнашучылар күп булу куандыра. Программа нигезендә районга 39 мини ферма кайткан. 56 кеше тана алган.

–Әлеге программаларда катнашып, терлек алган, бүгенге көндә шуннан файда күргән җирлекләрне күбрәк яктыртырга кирәк. Башкалар да алар хакында белсен. Әлеге программалардан файдалансын. Бигрәк тә, бу бер программада да катнашмаган җирлекләргә кагыла, – диде Энгель Фәттахов.

Ноябрь ае нәтиҗәләре буенча авыл җирлекләре арасында “Ат” сынына Такталачык авыл җирлеге лаек булды.

Ноябрь аенда шәхси хуҗалыклардан

җыелган сөткә түләү буенча мәгълүмат

19 декабрьгә хуҗалыкларда җитештерелгән сөт буенча мәгълүмат

         2019 елда шәхси хуҗалыкларга

     бирелгән субсидияләр

2019 елда Чат авылыннан Зинфир Гәрәев, Бикчәнтәйдән Айгөл Хәкимуллина, Йосыф Хафизов, Иске Сәфәрдән Булат Туктаров, Булат Раянов, Айдар Галимов, Рушат Нуруллиннар программаларда катнаштылар.

Ноябрь аенда алынган үсеш буенча ферма мөдирләренең эш күрсәткече