Актаныш

Актаныш районы

16+
2024 - Гаилә елы
Бу мөһим

АКТАНЫШНЫҢ ТАРИХЫН БЕЛӘСЕЗМЕ?

Район тарихы

Актанышның  Калинин (үзәге Пучы) районы белән бәйләнеше кызыклы. Ул иң башта Актаныш, Байсар, Такталачык, Семиостров, Иске Кормаш, Пучы һәм Әмәкәй (ул хәзерге Мөслим районына карый) волостьларын үз эченә алып төзелә, аңа бүгенге Мөслим районының шактый авыллары керә. 1935 елны ул Калинин һәм Актаныш районнарына бүленә һәм 1959 елда алар кабаттан бергә кушылалар, район үзәге Актаныш булып кала.

    Гомумән, безнең төбәкнең административ бүленешләргә кертелүе гыйбрәтле. Казан ханлыгы җимерелгәч, ул 1552 еллардан Казан приказына (XVI-XVII йөзләрдәге җирле хакимлек итү органына) караган Минзәлә воеводасына буйсына һәм 1930 елда район оешканчы, Минзәлә кая кертелә, ул шуның составында була. Шуның белән Актаныш ягы 1708 елда Казан губернасы, 1719 елның 29 май фәрманы белән Уфа провинциясе, 1728 елның 31 июленнән Казан воеводасы, 1735-1744 елларда Ырынбур комиссиясе, 1744 елдан Ырынбур губернасы, 1781 елның 28 декабреннән Уфа наместничествосы, 1865 елдан Уфа губернасы һәм 1920 елдан Татарстанның бер өлеше хисаплана. Тарихыбызның күп өлеше бүгенге вакытта башка төбәк саналган урыннарга бәйләнгәнлектән, рәсми кагәзьләрнең дә зур күпчелеге Ырынбур һәм Уфа калаларында саклана.

    Һәм башкорт милләтчеләре, бүген дә Актаныш төбәген үз җирләре, дип атарга маташалар. Мондый дәгъвага бернинди нигез юк. Безнең кендек җепләребез болгар бабаларыбызга барып тоташа. Дөрес, электән типтәрләр белән бергә бездә башкорт катламнары да булган. Ләкин башкорт дигәндә бүгенге милләт вәкиле турында сүз бармый, аерым өстенлекләргә ия, җире булган һәртөрле халык вакытында шулай йөртелгән. Аннары Озынкүл авылында яшәүчеләрнең барысы да, Тәкмәк халкының бер өлеше, Иске Байсар һәм Меңнәрдә икешәр, Апачта 52 ир-ат казна крестьяны булган.

    Безнең җирлектә иң әүвәл фин - угыр халыклары яшәгән. Пьянобор һәм бронза эпохасы археологик материаллары, каберлекләре (Чиялек, Такталачык, Тат. Әҗби, Мәсәде, Гәрәй, Илчебай, Ирмәш, Актаныш, Карач, Шәбез) шул хакта сөйли. Безнең эраның IV гасырыннан башлап күчмә кабиләләр, угырлар бу якларга үтеп керәләр. XI-XII гасырдан исә Ык һәм Агыйдел елгалары арасына Идел буе болгарлары күченәләр.(Тат.Әҗби, Дербешка).

    Казанны канга батыргач, 1584-1586 елларда безнең төбәкне руслар ныклап колонизацияли башлый, елга буйларын үз кулларына төшереп, башка халык вәкилләрен ул тирәдән кимендә 25 чакрым читкә куып, үз авылларын корырга тотыналар. Татарларга тимерчелек белән шөгыльләнү, бакыр чыгару, керәч ясау тыела. Урманнар киселә, чәчүлекләр киңәйтелә. 7 рус авылы барлыкка килә.

Реклама

    Җирле халыклар үзара татар телендә аңлашалар, мәктәп-мәдрәсәдә дә дәресләр шул телдә укытыла. Башкорт тамгасы рәсми кәгазьләрдә генә телгә алына.

    Бүгенге көндәге 87 авылның икесе - Мари Суыксу һәм Терпеле - мари авыллары, Михайловка - татарлар белән катнаш рус авылы исәпләнә, калганнары - саф татар авыллары.

 

 

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа

Реклама

Оставляйте реакции

2

0

0

0

0

К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза :(
Мы работаем над улучшением нашего сервиса

Нет комментариев