Үзара салым: канәгатьсезләргә җавап бар

Муниципаль берәмлек башлыкларына хәзер элеккеге кебек юл салу, су кертү, ут кую проблемалары белән кереп булмый. Җавап гади: "Акча юк". Бюджеттан акча бүленми, салымнар аз, җирлекләр төбәк проблемасын хәл итү өчен акчаны үзләре табарга тиеш. Шул максаттан, 2013 елдан башлап, муниципаль берәмлекләрдә референдум уздырыла башлады. Референдумның көн кадагында - үзарасалым җыю мәсьәләсе.

________________________________________

________________________________________

2013 елдан Президент боерыгы белән халыктан җыелган салым дәүләт тарафыннан финанслана. Ягъни, халыктан җыелган һәр 1 сум акчага дәүләт 4 сум өсти. Монда баш ватып, катлаулы математик гамәл чишеп утырырга да кирәкми. Акча күбрәк җыелган саен, дәүләттән күбрәк артып кайта. Мәсәлән, Әтнәнең Дусым авылында үзарасалымны 1000 сумнан җыеп, авыл юлларына асфальт түшәгәннәр.

Әлеге канун 2013 елның ноябрь аенда кабул ителде. Җирлекләр үзарасалым җыю эшен 2014 елдан башлап җибәрде. Быел ул халыктан өченче тапкыр җыелды.

Үзарасалым шушы җирлектә пропискада булган, 18 яше тулган һәр гражданга салына. Төптән уйлап карасаң, 18 яше тулыр-тулмас яшьләр авылдан чыгып китә, алар референдумда да, халык җыеннарында да катнашмый, авыл проблемасыннан шактый ерак тора. Әмма алар үзара салымны түләргә бурычлы. Түләмәгән очракта, җирле үзидарә вәкилләре законсыз гамәлләр белән куркыта. Мәсәлән, үзарасалым түләмәүчеләргә авыл җирлегеннән кирәкле белешмәне бирмәү турындагы зарлар да ишетелә.

- Беренче елда салымны 150 сумнан җыйдык, - ди Балык Бистәсе районының Яңа Арыш авыл җирлеге башлыгы Хәлим Зарипов. - Узган ел һәр авылдаш 300 сум түләде. Каршы килүчеләр бар инде ул. "Әлегә акчам юк", "соңрак бирәм" дигәннәргә үзебез түләп торабыз. Былтыр халыктан 151 мең сум акча җыелды, дәүләт тарафыннан өстәлеп, 600 мең сумнан артып кайтты. Шул ягы бик отышлы. Үзарасалым акчасын өч ел рәттән авыл урамнарын яхшыртуга тоттык. Юлларга вак таш җәйдек. Менә әле бүген Совет урамына кырдырылган асфальт түшәү белән мәшгульбез. Үзарасалым җыелмаса, боларны төштә генә күрер идек. Киләсе елга да планнар зурдан. Быел халыктан 500 сум күләмендә җыярбыз дип торабыз. Дөрес, әлегә бу хәл ителмәгән, барысын да референдумда авылдашлар белән бергә билгеләячәкбез. Бер өлешен юл төзелешенә тотарга, су насосы алырга һәм бер коеның өстен алыштырырга дигән планнар бар.

Бүген республикада үзарасалымның күләме 100 дән 1000 сумга кадәр тибрәлә. Әмма ул ел саен үсеп тора. Бу аңлашыла да кебек, авылга күченеп кайтучылар юк, яшьләр калмый, ә картлар исә бакыйлыкка күчә тора. Тик авыл проблемасы гына кимеми. Ел саен юлын да яңартырга, зиратны да койма белән әйләндерергә, багана башларына утлар да куйдырырга кирәк.

Әтнә районының Күлле Киме авыл җирлегенә дүрт авыл керә. 2016 ел өчен үзарасалымны алар 500әр сумнан җыйганнар.

- Бахтачы - кечкенә авыл. Үзарасалым акчасын анда фәкать авыл юлларын төзекләндерүгә тотабыз, - ди башлык Хәмит Гәрәев. - Яңа Бәрәскәдә янгын сүндерү мотопомпасы алырга, гидрант эшләргә уйлыйбыз. 115 йортлы Ары урамнарына да чиратлап юллар салына. Бу авылда өйләргә су кермәгән, әлеге эш тә хәл ителәчәк. Быел башнясын утыртабыз. Күлле-Кимедә ике ел җыелган үзарасалым акчасына зират тирәсен койма белән әйләндердек, урамнарга өстәмә 22 ноктага яктырткычлар алдык, карт агачларны кистек, бер чишмәне яңарттык. Киләсе елга да бер чишмә калды әле. Су башнясын алыштырасы, шулай ук суүткәргеч торбаларны яңартасы бар. Каршы килүчеләр юк дәрәҗәсендә. Әмма студентлардан акча җыю бик авыр. Югыйсә, авыл юлларыннан тыз-быз машина белән чабып йөрүчеләр - алар. Авылда пропискада булып та, монда яшәмәүчеләр үзара салымны берсүзсез бирә, аларны аерым исәпкә теркәп барабыз.

Әлеге авыл җирлеге башлыклары барысын да ал да гөл итеп күрсәтергә телиме, әллә чыннан да авылдашлары үзарасалымны берсүзсез бирәме? Тик кайбер авылларда "Мин референдумга бармадым, тавыш бирмәдем, кул куймадым, акча да түләмим" дип чәчрәп чыгучылар да юк түгел. Әмма закон нигезендә, җирле референдумда кабул ителгән карар әлеге муниципаль берәмлек территориясендә мәҗбүри үтәлергә тиеш.

Чыннан да, үзарасалымның тормышларны яхшы якка үзгәртүен танырга кирәк. Авыл башындагы автобуска элеккеге кебек резин итек киеп түгел, туфлидән чыгалар хәзер. Чөнки юлларга асфальт ук булмаса да, таш җәелде. Урамнар төнлә дә яп-якты булып тора: әллә ничә җиргә махсус лампалар куелды. Әрвахлар да хәер-догада ятадыр - зират тирәләрен чистартып, матурлап торалар. Икенче яктан карасаң, халыктан җыелган акчага гына берни дә эшләп булмый. Бу - ничәдер йөз сум акча авылның киләчәген яхшыртуга теләктәшлек белдерү генә. Әмма халык ярдәм кулын никадәр ныграк сузса, дәүләт тә күләмлерәк ярдәм күрсәтә.

Быел 20 ноябрьдә муниципаль берәмлекләрдә бердәм референдум көне узачак. Соңыннан «мин аны белмәдем, күрмәдем» дип йөргәнче, барыгыз җыеннарга, катнашыгыз, үз фикерегезне әйтегез һәм авыл киләчәге өчен битараф булмагыз! Бу авылда сезгә яшисе! Быел юл салынмаса, киләсе елга су торбалары яңартылмаса, мәдәният биналары ава башласа, авыл әкренләп үлә дигән сүз. Моңа юл куймыйк!