Яшен сугудан саклан

ЯШЕН КӨЧЕ

Күк күкрәгән вакытта яшен төп зарарлаучы фактор. Бер яшен эчендә берничә дистә яшен барлыкка килергә мөмкин. Яшен сызыклы, шарсыман, яссы,  төгәл (четкообразный) була.

Барыннан да ешрак без сызыклы яшен белән очрашабыз. Ул атмосферада  күренә торган югары энергетика очкыны (дуга). Аның төп характеристикалары:

- озынлыгы 2-50 километр;

– киңлеге 10 метрга кадәр;

- көче 50-60 мең ампер;

- таралу тизлеге секундына 100 мең кмга кадәр;

- каналда температура 30 мең градус;

- яшеннең яшәү вакыты: секундның мең өлеше (0,001-0,002 с.).

Яшеннең үз “яраткан” урыннары бар, ул анда ешрак эләгә. Бу-аерым тора торган югары агач, печән стогы, мич торба, биек бина, тау биеклеге. Урманда яшен еш кына имән, нарат, чыршы, сирәгрәк каен агачларын зарарлый. Яшен һәрвакыт көтмәгәндә суга. Ул янгын, шартлау, корылмаларны һәм конструкцияләрне җимерү, кешеләр, хайваннарның травмалау һәм үлеменә китерергә мөмкин.

Яшен кешене түбәндәге хәлләрдә зарарлый:

- турыдан-туры эләгү нәтиҗәсендә;

- электр разряды узганда (1 метр чамасы) ;

- дымлы җирдә яки суда электр таралганда.

Фатирда, йортта, бинада: үтәли җилне юк итегез, тәрәзәләрне, төтен юлларын тыгызлап ябыгыз, электр приборларын туклану чыганакларыннан өзегез, тышкы антеннаны сүндерегез, телефоннан сөйләшүне туктатыгыз, тәрәзә, мич, камин, массив металл әйберләр, түбәдә яки чердак янында урнашмагыз.

Әгәр урманда яшендә калсагыз...

Яшенле яңгырны аланда үткәрергә тырышыгыз, аерым басып торган агачлар астында тормагыз, аларның кәүсәләренә сыенмагыз, чөнки яшеннең агачка эләгүе аны аударырга һәм янәшә басып торган кешеләрне җәрәхәтләргә мөмкин. Учак янына якын бармагыз: кайнар һава баганасы электрны яхшы үткәрә. Биек үскән агач кәүсәләренә  үрмәләмәгез.

Әгәр яшен вакытында ачык урында булсагыз...

Тирә-яктагы иң югары ноктага эләкмәскә тырышыгыз, нәкъ менә шундый урынга яшен эләгә. Калкулыклар, металл коймалар, электр линияләре терәкләре һәм чыбыклар янында тормагыз, яланаяк йөрмәгез, печән яки салам, ялгыз барак яки сарайларда качып тормагыз, ток үткәргеч әйберләр: көрәк, китмән, чалгы күтәрмәгез.

Спорт һәм хәрәкәтле уеннарны туктатыгыз һәм потенциаль куркыныч булмаган урында тукталыгыз.

Әгәр яшен су янында тоткарланса...

Яшен вакытында су коенмагыз, сулык янында урнашмагыз, көймәдә йөзмәгез, балык тотмагыз.

Әгәр яшен вакытында машинада калсагыз...

Хәрәкәтне туктатыгыз, югары урында яки ачык кырда басып тормагыз, а яшенне втомобиль салонында үткәрегез, машинаны яшен вакытында заправкаламагыз, машиналар арасында яки автомобиль кузовында утырмагыз, металл әйберләрдә утырмагыз, машина астына качмагыз, кулда металл әйберләр тотмагыз.

Әгәр яшен вакытында өйдә булсагыз...

Тәрәзәләр, ишекләр, төтен юлларын ябарга кирәк, әгәр андыйлар бар икән. Өйдә көнкүреш электр приборларын өзәргә, телефон зарядкасыннан өзәргә һәм алардан файдаланмаска кирәк. Яшен вакытында ишек һәм тәрәзәләр янына якын бармаска киңәш ителә.

Яшен вакытында тәртипнең төп кагыйдәләре:

- яшен белән зарарлану ихтималын киметү өчен кешенең тәне җир белән мөмкин кадәр азрак контактта булырга тиеш. Түбәндәге поза иң куркынычсыз поза дип санала: утырыгыз, тубыкларны бергә куегыз, башны һәм күкрәкне тезләргә һәм иңбашка салыгыз, куллар  белән тезләрен эләктерегез;

- изоляция материалына: бүрәнә, такта, таш, палатка, йокы капчыгы, бау, рюкзакка утырырга яки басарга мөмкин;

– яшен кайтаргыч булмаган очракта яшенле яңгыр вакытында тимер юл полотносы, сулык янында, биек объект янында урнашмагыз;

– баш, арка яки тәннең башка өлеше белән кыя өслеге, агач кәүсәсе, металл конструкцияләргә терәлмәгез;

– электр приборлары, чыбык, металл әйберләр белән янәшә тормагыз, аларга кагылмагыз, яшеннән саклаучы заземление янында урнашмагыз.